(Tạp chí Pháp luật) Hiện chưa có văn bản nào hướng dẫn người Việt Nam đi xuất khẩu lao động, đi học… ở nước ngoài có phải là định cư ở nước ngoài hay không.

Một người kiện vợ cũ đang đi xuất khẩu lao động thì sẽ do tòa cấp huyện hay tòa cấp tỉnh giải quyết? Các trường hợp xuất khẩu lao động, đi học… có được coi là định cư ở nước ngoài? Nhiều tình huống phát sinh đang gây tranh cãi trong thực tiễn xét xử án dân sự.

Tháng 3-2009, TAND huyện B. (tỉnh T.) ra quyết định công nhận sự thỏa thuận giữa anh VVT và chị VTP. Theo đó, hai bên thống nhất thỏa thuận giao cho chị P. được nuôi dưỡng cả hai con chung. Anh T. có nghĩa vụ cấp dưỡng mỗi tháng 550.000 đồng cho chị P. nuôi con (nộp theo tháng) kể từ tháng 3-2009 cho đến khi hai con chung đủ 18 tuổi.

Vừa cấp dưỡng, vừa phải… nuôi con

Sau khi quyết định của tòa có hiệu lực pháp luật, Chi cục Thi hành án dân sự huyện B. đã ra quyết định thi hành án theo yêu cầu của chị P. Việc thi hành chỉ mới được một tháng thì cơ quan thi hành án không thấy chị P. đến yêu cầu thi hành án tiếp.

Bẵng đi một thời gian sau, tháng 7-2009, Chi cục Thi hành án dân sự huyện B. nhận được đơn của anh T. Trong đơn, anh trình bày: Sau khi nhận tiền cấp dưỡng nuôi con được một tháng thì chị P. đã bỏ hai con ở nhà với bà ngoại để đi lao động xuất khẩu ở nước ngoài. Vì vậy, anh đã đón hai con về trực tiếp nuôi dưỡng

Qua xác minh, cơ quan thi hành án xác định đúng là chị P. đang đi lao động tại Đài Loan. Đại diện chính quyền địa phương cũng xác nhận việc anh T. đang trực tiếp nuôi dưỡng hai con là có thật. Đồng thời, chính quyền địa phương cũng có văn bản đề nghị cơ quan thi hành án xem xét đến việc anh T. phải cấp dưỡng nuôi con chung theo quyết định của tòa. Vì thực tế hiện nay chị P. không trực tiếp nuôi dưỡng nên không thể buộc anh T. phải tiếp tục cấp dưỡng nuôi con.

Tuy nhiên, Chi cục Thi hành án cho rằng anh T. muốn không thi hành án nữa thì phải khởi kiện ra tòa để yêu cầu thay đổi quyền nuôi con chứ cơ quan này không thể làm khác so với quyết định của tòa. Cụ thể, anh T. vẫn phải nộp tiền cấp dưỡng hằng tháng. Trong trường hợp chị P. không trực tiếp đến nhận, cơ quan thi hành án sẽ mở sổ tiết kiệm riêng cho chị tại ngân hàng…

Kiện ra tòa nào mới đúng?

Vụ việc trên đặt ra một tình huống pháp lý: Nếu khởi kiện yêu cầu thay đổi quyền nuôi con để khỏi phải thi hành khoản cấp dưỡng thì anh T. sẽ phải nộp đơn đến tòa nào, TAND huyện B. hay TAND tỉnh T.? Bởi lẽ vào thời điểm hiện tại, vợ cũ của anh đang xuất khẩu lao động ở Đài Loan chứ không còn ở trong nước.

Theo Thẩm phán Trần Đình Thu, Phó Chánh án TAND quận Phú Nhuận (TP.HCM), anh T. phải khởi kiện ra TAND cấp tỉnh để yêu cầu thay đổi quyền nuôi con vì vụ án có yếu tố nước ngoài. Sau khi tòa thụ lý, thông qua con đường ủy thác tư pháp hoặc một số phương thức khác mà đương sự vẫn vắng mặt, không có ý kiến thì tòa có thể xử vắng mặt.

Luật sư Nguyễn Thanh Lương (Đoàn Luật sư tỉnh Bến Tre) lại cho rằng tòa cấp huyện vẫn có thể thụ lý, giải quyết yêu cầu của anh T. Ông lý giải: Vợ cũ của anh T. đi xuất khẩu lao động một thời gian nhất định rồi quay về chứ không phải định cư hẳn ở nước ngoài nên có thể nói vụ án này có yếu tố nước ngoài cũng được mà không cũng được. Do đó, điều quan trọng nhất vẫn là tòa giải quyết như thế nào để đảm bảo được quyền lợi hợp pháp của các bên mà thôi.

Một luật sư thuộc Đoàn Luật sư TP.HCM thì nhận xét thực tiễn giải quyết án dân sự cho thấy việc xác định thế nào là người Việt Nam định cư ở nước ngoài rất khó. Theo quy định, người Việt Nam chỉ được coi là định cư ở nước ngoài nếu họ làm ăn, sinh sống lâu dài ở nước ngoài. Tuy nhiên, hiện chưa có văn bản nào hướng dẫn người Việt Nam làm ăn, sinh sống bao lâu ở nước ngoài thì được coi là lâu dài. Rồi những trường hợp đi xuất khẩu lao động, đi học… có phải là định cư ở nước ngoài hay không cũng chưa có hướng dẫn. Vì vậy, luật sư này cho rằng tốt nhất để có thể áp dụng pháp luật thống nhất trong các trường hợp tương tự thì ngành tòa án nên có hướng dẫn chính thức.

TIẾN HIỂU